Τι είναι οι φοβίες;
Οι φοβίες είναι έντονοι και παράλογοι φόβοι που προκαλούν άγχος, πανικό ή αποφυγή, παρόλο που το άτομο γνωρίζει ότι δεν υπάρχει πραγματικός κίνδυνος.
Παράδειγμα:
Ξέρεις ότι οι αράχνες στο σπίτι σου δεν είναι επικίνδυνες, αλλά η σκέψη ή η εικόνα τους σου προκαλεί έντονο φόβο.
Κάποιος μπορεί να τρέμει να μπει σε αεροπλάνο, αν και γνωρίζει ότι είναι ασφαλέστερο από το αυτοκίνητο.
Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της φοβίας;
-
Έντονος φόβος ή άγχος για ένα συγκεκριμένο αντικείμενο ή κατάσταση.
-
Αποφυγή του ερεθίσματος (π.χ. αποφεύγεις τα ύψη, τα ζώα, τα αεροπλάνα).
-
Σωματικά συμπτώματα: ζάλη, ταχυκαρδία, ιδρώτας, τρέμουλο, τάση για λιποθυμία.
-
Επηρεάζει την καθημερινότητα (π.χ. δεν ταξιδεύεις, δεν βγαίνεις από το σπίτι).
Είδη Φοβιών
Ειδική Φοβία (Specific Phobia)
Φόβος για συγκεκριμένα αντικείμενα ή καταστάσεις.
Παραδείγματα:
-
Ζώα (σκύλοι, γάτες, φίδια, αράχνες)
-
Ύψη
-
Αίμα ή ενέσεις
-
Αεροπλάνα
-
Κλειστοί χώροι (ασανσέρ)
Κοινωνική Φοβία (Social Phobia / Social Anxiety Disorder)
Φόβος για κοινωνικές καταστάσεις.
Το άτομο φοβάται μην το κρίνουν αρνητικά οι άλλοι ή μην ντροπιαστεί.
Παραδείγματα:
-
Φόβος να μιλήσεις μπροστά σε κοινό
-
Φόβος να φας ή να πιεις μπροστά σε άλλους
-
Φόβος να κάνεις νέες γνωριμίες
Αγοραφοβία
Φόβος για χώρους ή καταστάσεις από όπου είναι δύσκολο να φύγεις αν πάθεις κάτι.
Παραδείγματα:
-
Να μπεις σε λεωφορείο
-
Να βρεθείς σε πολυκοσμία
-
Να φύγεις μακριά από το σπίτι
Πώς δημιουργούνται οι φοβίες;
-
Τραυματική εμπειρία
Π.χ. αν σε δάγκωσε σκύλος όταν ήσουν μικρός, μπορεί να αναπτύξεις φοβία. -
Παρατήρηση άλλων
Αν δεις έναν γονιό ή φίλο να φοβάται κάτι, μπορεί να το “μάθεις” κι εσύ. -
Κληρονομικότητα & εγκέφαλος
Μερικοί άνθρωποι έχουν πιο ευαίσθητο “σύστημα συναγερμού” στον εγκέφαλο (αμυγδαλή).
Πώς εκδηλώνονται οι φοβίες;
Σωματικά συμπτώματα:
-
Ταχυπαλμία
-
Δύσπνοια
-
Εφίδρωση
-
Τρέμουλο
-
Ζαλάδα ή τάση για λιποθυμία
-
Ναυτία
Συναισθηματικά συμπτώματα:
-
Έντονη ανησυχία
-
Πανικός
-
Αίσθημα απώλειας ελέγχου
Ποια είναι η διαφορά φόβου και φοβίας;
Φόβος: Φυσιολογική αντίδραση σε πραγματικό κίνδυνο. Περιορίζεται στη στιγμή του κινδύνου.
Φοβία: Παράλογος, υπερβολικός φόβος χωρίς πραγματικό κίνδυνο. Μπορεί να επηρεάζει την καθημερινή ζωή.
Θεραπεία
Οι φοβίες θεραπεύονται αποτελεσματικά με:
1. Ψυχοθεραπεία
Μαθαίνεις να αλλάζεις τον τρόπο που σκέφτεσαι και αντιδράς στον φόβο.
2. Θεραπεία Έκθεσης
Σταδιακή έκθεση στο αντικείμενο του φόβου, με ασφάλεια.
3. Χαλάρωση & Αναπνοές
Τεχνικές χαλάρωσης για να ελέγχεις τα σωματικά συμπτώματα.
4. Ειδικά σε κάποιες περιπτώσεις
Ήπια αγχολυτικά ή αντικαταθλιπτικά φάρμακα (μόνο με ιατρική παρακολούθηση).
Συμπέρασμα
Οι φοβίες:
-
Είναι συχνές (περίπου 10% του πληθυσμού έχει κάποια φοβία).
-
Δεν είναι αδυναμία, αλλά φυσική αντίδραση που «ξέφυγε από τον έλεγχο».
-
Μπορούν να αντιμετωπιστούν πλήρως με σωστή θεραπεία.
Συμβουλές ψυχοθεραπευτών
Σίγκμουντ Φρόυντ (Sigmund Freud)
Ο Φρόυντ θεωρούσε ότι οι φοβίες συχνά κρύβουν εσωτερικές συγκρούσεις.
Φροϋδική φράση:
«Η φοβία είναι ένας μηχανισμός του νου για να προστατεύσει το άτομο από την απειλή του ασυνείδητου.»
Carl Jung (Γιουνγκ)
Πίστευε ότι οι φοβίες συνδέονται με αρχέτυπα και το συλλογικό ασυνείδητο.
Γιουνγκική άποψη:
«Οι φόβοι μας είναι συχνά οι σκιές που δεν θέλουμε να κοιτάξουμε κατάματα.»
Joseph Wolpe – Θεραπεία μέσω Έκθεσης
Πίστευε ότι οι φοβίες είναι μαθημένες και μπορούν να ξε-μαθευτούν.
Wolpe:
«Ο φόβος δεν μπορεί να συνυπάρξει με τη χαλάρωση.»
Albert Ellis – Ορθολογική Συναισθηματική Θεραπεία
Έλεγε ότι οι φοβίες προέρχονται από λανθασμένες σκέψεις.
Ellis:
«Δεν είναι τα γεγονότα που μας φοβίζουν, αλλά οι σκέψεις μας για αυτά.»
Aaron Beck – Γνωσιακή Θεραπεία
Ο Beck μιλούσε για αρνητικές αυτόματες σκέψεις και υπερεκτίμηση του κινδύνου.
Beck:
«Η σκέψη “Δεν θα τα καταφέρω” είναι συχνά πιο επικίνδυνη από τον ίδιο τον φόβο.»
Βασικό Συμπέρασμα από τους μεγάλους ψυχοθεραπευτές:
-
Οι φοβίες μπορούν να “μάθουν” αλλά και να “ξε-μάθουν”.
-
Πίσω από τις φοβίες μπορεί να υπάρχουν συναισθηματικές συγκρούσεις, λάθος τρόποι σκέψης ή βιολογικοί παράγοντες.
-
Η θεραπεία είναι εφικτή και η ψυχοθεραπεία απολύτως βοηθητική.